Για τον Πολιτισμό

Προύσαλης Μίμης

ΤΟ ΑΕΙ - ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας

Το τελευταίο διάστημα, η παρέμβασή μας στο χώρο του Πολιτισμού μέσω των επιστημονικών συνεδρίων, φεστιβάλ κ.λπ. έχει αναπτυχθεί σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν και αποτελεί βάση για την περαιτέρω ανάπτυξή της. Μέσω αυτών των κύκλων εργασιών, μπορέσαμε να απαντήσουμε σε ένα σωρό ιδεολογήματα που υπάρχουν σε αυτόν το χώρο, αλλά και γι' αυτόν το χώρο.

Τα βασικά ιδεολογήματα είναι:

Ιδίως μετά τις ανατροπές όπου και το κίνημα βρίσκεται σε υποχώρηση, ο αντικομμουνισμός και το ψέμα στο χώρο της τέχνης είναι το νούμερο 1 θέμα προς απασχόληση. Ανέβηκαν ένα σωρό παραστάσεις, γράφτηκαν τόνοι μελάνης για τη «βαρβαρότητα» με την οποία αντιμετωπίζονταν οι καλλιτέχνες στην ΕΣΣΔ. Το επιχείρημα της «ανελευθερίας» φιγουράρει ακόμα και στις μέρες μας στις αίθουσες του πανεπιστημίου που διδάσκονται οι τέχνες, όταν και αν ασχοληθούν με τους κομμουνιστές ή αγωνιστές καλλιτέχνες (π.χ. Στις μουσικές σχολές δεν αναφέρονται καν οι Σοστακόβιτς, Χατζατουριάν κ.λπ., στις σχολές θεάτρου αναφέρεται ότι ο Μαγιακόβσκι αναγκάστηκε από το καθεστώς να αυτοκτονήσει κ.λπ.).

Η απολιτίκ τέχνη ως θέση. Εχει γίνει προσπάθεια για να αποσπαστούν οι κοινωνικές συνθήκες που έζησε ένας μεγάλος καλλιτέχνης. Αυτός που διαβάζει ή παρακολουθεί ή ακούει ένα έργο τέχνης, δεν πρέπει να το συνδέει με τίποτα, να μένει στην πρώτη εντύπωση. Χαρακτηρίζονται μεγάλοι κομμουνιστές καλλιτέχνες και προοδευτικοί καλλιτέχνες που συνδέθηκαν με το εργατικό κίνημα ως μη πολιτικοί και ως ακομμάτιστοι. Για παράδειγμα, στη θεάτρου αναφέρεται ότι ο Μπρεχτ δημιούργησε τέτοιου μεγέθους έργα επειδή ήταν ένας πολύ ικανός άνθρωπος. Επίσης, αναδεικνύονται επιμέρους έργα των καλλιτεχνών τα οποία δεν είναι τόσο εξόφθαλμα πολιτικά (στη Φιλοσοφική για τον Ρίτσο). Η χειρότερη έκφανση αυτής της άποψης είναι ότι οι νέοι καλλιτέχνες πρέπει να μη διαμορφώνουν ολοκληρωμένη γνώμη για ό,τι συμβαίνει και πρέπει να εστιάζουν αποκλειστικά στην τέχνη τους. Πρέπει να μην παίρνουν θέση επειδή είναι κάτι διαφορετικό από την κοινωνία και δεν πρέπει να κάνουν πολιτική μέσω της τέχνης.

Η τέχνη είναι για να χαλαρώνει κάποιος από τα προβλήματα. Χρησιμοποιώντας την ανάγκη του κόσμου για ξεκούραση και ψυχαγωγία, προβάλλεται μια παθητική διασκέδαση με απώτερο στόχο τη διατήρηση του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Πράγμα το οποίο φροντίζει να κάνει έτσι και αλλιώς η αστική τάξη με οποιοδήποτε τρόπο. Αυτή η αντίληψη υπάρχει έκδηλη και στους χώρους εκπαίδευσης νέων καλλιτεχνών αλλά και στα ΜΜΕ (ιδιωτικά και κρατικά).

Η τέχνη είναι κάτι εύκολο, μπορεί ο καθένας να το κάνει αρκεί να 'χει τις κατάλληλες γνωριμίες. Προωθείται κυρίως από τους ιδιωτικούς φορείς εκπαίδευσης αλλά και από τα ΜΜΕ ότι δεν χρειάζεται κάποιος να σπουδάσει μια τέχνη, αρκεί να το 'χει μέσα του. Εχοντας ως επιχείρημα ότι πολλοί που δεν σπούδασαν ήταν καλοί, εκμεταλλεύεται την ανάγκη πολλών νέων για δημιουργία βάζοντάς τους σε ένα κύκλωμα το οποίο είναι πέρα για πέρα σάπιο. Επίσης έτσι δημιουργούνται και πρότυπα στη νεολαία ότι με αυτόν τον «εύκολο» τρόπο τα «κατάφεραν» στη ζωή τους χωρίς να προσπαθήσουν και μάλιστα «πατώντας» πάνω στους άλλους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα talent show και οι εμπορικοί καλλιτέχνες.

Το Κόμμα με τις κεντρικές του εκδηλώσεις και τις θέσεις του αναδεικνύει ότι η τέχνη είναι ταξική. Αρα η εργατική τάξη έχει συμφέρον από τη δική της τέχνη, που τη δημιουργεί η ίδια.

Για τα μέλη του Κόμματος που είναι καλλιτέχνες, θα ήταν πολύ σημαντική βοήθεια η αποκωδικοποίηση πολλών θεωρητικών της αισθητικής της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας με την αντίστοιχη κριτική.

Στους επαγγελματίες καλλιτέχνες χρειάζεται βαθιά ιδεολογικοπολιτική δουλειά για να τους πείσουμε για το σκοπό μας. Στους χώρους που εργάζονται, θέλει να συνδυαστεί η συνδικαλιστική δουλειά, εφόσον είναι εργαζόμενοι, με την πολιτική δουλειά. Να τους φέρουμε πιο κοντά μας έτσι ώστε να θέσουν το μυαλό τους και την τέχνη τους στον αγώνα της εργατικής τάξης. Ιδίως τώρα που το κίνημα είναι σε ύφεση, τα αγωνιστικά ερεθίσματα για τους νέους καλλιτέχνες είναι ελάχιστα. Πρέπει να αναδεικνύουμε την ταξική τους καταγωγή και την αγωνιστική στάση. Ιδίως στους νέους που σπουδάζουν σε αυτές τις σχολές, πρέπει να αναδεικνύουμε με προσοχή, υπομονή και επιμονή τη θέση μας. Να μην υποτιμάται η δουλειά και ο χρόνος που ξοδεύουν στις σπουδές τους. Να τους εμπιστευόμαστε και ας μην έχουν πεισθεί σε όλα.

Δεν χρειάζεται σε ένα καλλιτεχνικό έργο να είναι εξόφθαλμα όλα τα αγωνιστικά στοιχεία. Μπορεί το καλλιτεχνικό έργο να αποτελεί την αφορμή για μια πιο βαθιά κουβέντα με αυτούς τους ανθρώπους που συμμετέχουν σε αυτό ή που το παρακολουθούν.

Επίσης, σημαντικό ρόλο στη δράση μας μπορεί να παίξει η ερασιτεχνική δημιουργία. Υπάρχουν τέτοιες ομάδες, υπό την αιγίδα δήμων, φοιτητικές ή ανοιχτές ερασιτεχνικές στις οποίες πρέπει να παρεμβαίνουμε. Στη Θεσσαλονίκη στήθηκε πριν τρία χρόνια μια ερασιτεχνική ομάδα. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν εργαζόμενοι και φοιτητές που θέλουν να εκφραστούν μέσω της τέχνης. Σ' αυτές τις ομάδες μπορούν να συμμετέχουν και άνθρωποι που δεν έχουν συμφωνήσει σε όλα με τις θέσεις μας. Σε κάθε πρόβα, πέραν από το καθαρά καλλιτεχνικό κομμάτι γίνεται κουβέντα πάνω στο έργο. Ολοι ψάχνουν να βρουν το ιστορικό πλαίσιο του έργου, του καλλιτέχνη, του κάθε χαρακτήρα. Γίνεται κουβέντα στο πώς θα παρουσιαστεί καλύτερα το έργο, με στόχο να προβληματίσει και να διεγείρει αυτόν που θα 'ρθει να το δει. Συζητείται το πώς καλύτερα θα περάσει στο κοινό αυτό που η ομάδα έχει βάλει σαν στόχο να πει μέσω του έργου. Το ζητούμενο είναι να βαθαίνουν οι κουβέντες, να μη μένουν σε μια περιγραφή της κατάστασης και να συνδυάζονται με την καθημερινή δράση. Στην παρουσίαση της παράστασης, τα ίδια τα μέλη της ομάδας απευθύνθηκαν σε κόσμο για να την παρακολουθήσει. Μετά από κάθε παράσταση γίνονταν κουβέντες πάνω στο έργο. Στα τρία αυτά χρόνια έγινε μια προσπάθεια να αξιοποιηθούν επαγγελματίες καλλιτέχνες (μουσικοί, ηθοποιοί) για την αρτιότερη παρουσίαση του έργου. Η ομάδα, με την καίρια βοήθεια του Κόμματος, φτιάχνει δικά της σκηνικά και κουστούμια. Την πρώτη χρονιά παρουσιάστηκε ένα έργο για τη ζωή του Γκόρκι σε ξεχωριστή εκδήλωση του Κόμματος. Πέρσι ανέβηκε ένα έργο του Αρθουρ Μίλλερ, αντιπολεμικό και αντιναζιστικό. Φέτος συνεχίζεται αυτή η προσπάθεια. Είναι βασικό σε τέτοιες προσπάθειες να αποκτήσουμε την ικανότητα να βαθαίνουμε τον πολιτικό μας στόχο, βελτιώνοντας περισσότερο τη σχέση μορφής και περιεχομένου.